Lãnh đạo Phòng Quản lý di sản, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Nghệ An mới đây cho biết trên báo VnExpress rằng những bộ xương này nhiều khả năng là của người cổ, tồn tại trong khoảng thời gian từ 10.000 đến 3.000 năm trước Công nguyên. 

Điều này gợi mở về khả năng nơi đây từng là chốn cư ngụ hoặc nơi chôn cất của cư dân thuộc nền văn hóa Hòa Bình – một nền văn hóa cổ đặc trưng của thời kỳ hậu đồ đá cũ và sơ kỳ đồ đá mới tại Đông Nam Á.

Hiện trường vụ việc. Ảnh: FB Nghệ An 24h

Điều kiện khí hậu yếm khí trong hang giúp các di cốt bảo tồn được qua hàng thiên niên kỷ. Đây có thể là lý do khiến chúng vẫn còn tồn tại đến ngày nay, vị lãnh đạo cho biết. Ông cũng cho rằng việc một số di cốt lộ thiên có thể bắt nguồn từ hoạt động đào bới tự phát, do tin đồn về cổ vật trong hang.

Để có được kết luận chính xác hơn về niên đại, nguồn gốc và đặc điểm nhân chủng học của những hài cốt này, các chuyên gia sẽ thực hiện phân tích Carbon-14 và tham khảo thêm ý kiến của giới học giả đầu ngành về khảo cổ.

Trước đó, chiều ngày 23/4, người dân địa phương đã trình báo tới cơ quan chức năng sau khi tình cờ nhìn thấy hai bộ hài cốt lộ thiên ngay cửa hang. Khi tiến hành khảo sát sâu vào bên trong hang, lực lượng chức năng phát hiện không chỉ dừng lại ở hai hộp sọ ban đầu mà còn phát hiện thêm nhiều bộ phận xương người rời rạc.

Những đoạn xương được phát hiện. Ảnh: FB Nghệ An 24h

Đến sáng 24/4, trao đổi với PV Báo Xây dựng, một lãnh đạo huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An cho biết: Đến sáng ngày 24/4, thống kê sơ bộ cho thấy tổng cộng có ít nhất 18 hộp sọ cùng hàng loạt mảnh xương khác được tìm thấy rải rác trong lòng hang đá.

Trong khi đó, lực lượng Quân sự huyện Nghĩa Đàn đã phối hợp cùng Trung đoàn 26 (thuộc Bộ Quốc phòng) đã có mặt để đánh giá khu vực. Đơn vị này cho biết hang Lèn Chùa không nằm trong diện tích đất do quốc phòng trực tiếp quản lý, mà chỉ nằm trong quy hoạch quốc phòng dự phòn

Hai hôm nay, cơ quan chức năng tiếp tục mở rộng phạm vi tìm kiếm khu vực xung quanh và bên trong hang đá Lèn Chùa, ghi nhận có 18 bộ xương, hộp sọ nằm rải rác dưới nền đất, trên vách đá. Bên cạnh có nhiều vỏ ốc, sò, mảnh gốm vỡ. Công an tỉnh Nghệ An đang điều tra sự việc.

Lãnh đạo Phòng Quản lý di sản, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Nghệ An, cho biết căn cứ vào một số khai quật trước đây ở các hang động có đặc điểm tương tự trên địa bàn, bước đầu nhận định những bộ di cốt trên là của người xưa, thuộc nền văn hóa Hòa bình cách đây khoảng 10.000-3.000 năm trước công nguyên, thuộc hậu kỳ đồ đá cũ, sơ kỳ đồ đá mới.

Hang Lèn Chùa. Ảnh: Hùng Lê

Theo vị này, cư dân nền văn hóa Hòa Bình thường chọn hang động mái đá ven núi, gần sông suối, đồng ruộng để thuận tiện lấy nước và săn bắt hái lượm. Họ sống theo từng nhóm nhỏ, cùng huyết thống, sử dụng công cụ thô sơ như đá, vỏ ốc, sò. Khi có ai qua đời, họ luôn an táng ngay tại hang cùng một số vật dụng thân thuộc, dưới các lớp vỏ sò, nhuyễn thể.

"Trong hang môi trường bóng tối và yếm khí, vì thế xương cốt qua hàng nghìn năm vẫn có thể tồn tại đến này nay mà chưa mục hết", lãnh đạo Phòng Quản lý di sản lý giải. Việc những hiện vật đến nay mới phát hiện được nhận định "có thể một số người nghĩ trong hang có cổ vật nên đào xới lên".

Để xác định chính xác đặc điểm nhân chủng học và niên đại các bộ di cốt, sắp tới Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Nghệ An sẽ tham vấn ý kiến ngành chuyên môn và chuyên gia khảo cổ giám định bằng phương pháp đồng vị phóng xạ Carbon-14. Nếu đúng là di cốt của người xưa thì sẽ đưa vào danh mục để làm hồ sơ khai quật khẩn cấp trong thời gian tới, các đợt nghiên cứu kéo dài hàng tháng.

"Nếu đào xuống ở độ sâu 3-4 m, chắc chắn phát hiện thêm nhiều di cốt cùng hiện vật đồ gốm, rìu, vỏ sò, thậm chí cả đồ thời văn hóa Đông Sơn", lãnh đạo Phòng Quản lý di sản nhận định. Vị này cho hay đây là phát hiện mang yếu tố khảo cổ, vì thế người dân không nên lo lắng, thêu dệt những câu chuyện gây hoang mang.

Văn hóa Hòa Bình được công nhận năm 1932 do bà M.Colani đề xuất sau khi được Đại hội các nhà tiền sử Viễn Đông thông qua. Văn hóa Hòa Bình là khởi nguồn cho văn minh người Việt. Các di vật chính của nền văn hóa này được tìm thấy gồm dụng cụ bằng đá cuội ghè đẽo một mặt, hoặc chỉ phần lưỡi; mảnh gốm không có hình thù do kỹ thuật nung chưa đạt nhiệt độ cao...

Một số hiện vật được phát hiện tại hang Lèn Chùa. Ảnh: Hùng Lê

Chiều 23/4, một số người dân đi làm đồng, vào hang Lèn Chùa ngồi tránh nắng thì phát hiện hai bộ xương tại cửa hang nên trình báo chính quyền.

Lèn Chùa là hang đá nằm giữa cánh đồng mía giáp ranh xã Nghĩa Thành và Nghĩa Hưng, huyện Nghĩa Đàn, cách khu dân cư khoảng 200 m, ít người qua lại. Cửa hang rộng 5 m, cách tuyến đường phụ người dân đi làm đồng khoảng 10 m, bên trong có ngách sâu 7 m, lối vào đầy cỏ dại và cây cối bao phủ.

Hang Lèn Chùa chưa từng được khai quật. Trước đây hang nằm gần kho quân khí, từng được sử dụng để hủy đạn. Hiện lối vào hang đã bị chặn lại bằng đá, song con người vẫn có thể ra vào. Bước đầu cơ quan chức năng nhận định những bộ xương, hộp sọ trên không liên quan đến quân sự.

Nghệ An có hàng trăm hang đá, tập trung tại các huyện miền Tây như Anh Sơn, Nghĩa Đàn, Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Quế Phong... Đến nay cơ quan chức năng ghi nhận có 27 di tích khảo cổ học lưu dấu ấn của người Việt cổ thuộc các giai đoạn của thời đại đá mới. Nhiều địa điểm thời điểm này đang xuống cấp, chưa tu bổ.