Trên thế giới, Đông trùng hạ thảo được biết đến như một “thần dược” quý giá, với nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe và làm đẹp. Thế nhưng ít ai biết rằng, ngay tại Việt Nam, có một loại trái cây cũng được đánh giá cao về giá trị dinh dưỡng và dược tính, thậm chí được xem là quý hơn cả Đông trùng hạ thảo trong nhiều nghiên cứu y học hiện đại. Loại trái ấy chính là trái quách – một loại quả dân dã, mọc hoang nhiều nơi nhưng lại gần như chưa được người Việt biết đến và sử dụng đúng mức.

Trái quách là gì?

Trái quách là tên gọi phổ biến tại miền Bắc Việt Nam dành cho quả của cây thầu dầu gai (tên khoa học: Jatropha curcas), hay còn được gọi là cây đậu dầu, có nguồn gốc từ Trung Mỹ nhưng đã được trồng và mọc hoang ở nhiều vùng nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Quả quách có hình dáng hơi tròn, màu xanh khi còn non và chuyển sang màu vàng hoặc nâu khi chín, bên trong chứa hạt có thể ép lấy dầu.

Tuy nhiên, ít ai biết rằng trái quách không chỉ là một loại quả dùng làm nguyên liệu sản xuất dầu mà còn chứa nhiều thành phần quý giá hỗ trợ sức khỏe con người. Thậm chí, ở một số nước phát triển, quả quách và các chiết xuất từ nó đang được nghiên cứu sâu rộng như một loại thực phẩm chức năng và dược liệu quý.

Vì sao trái quách được coi quý hơn Đông trùng hạ thảo?

Đông trùng hạ thảo nổi tiếng bởi chứa nhiều hoạt chất sinh học có tác dụng tăng cường sức khỏe, chống lão hóa, kích thích miễn dịch và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Tuy nhiên, giá thành của Đông trùng hạ thảo rất đắt đỏ, không phải ai cũng có điều kiện sử dụng.

Trong khi đó, trái quách chứa hàm lượng cao các chất chống oxy hóa, các hợp chất chống viêm và chất xơ, vitamin, khoáng chất thiết yếu cho cơ thể. Nhiều nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng, các hợp chất trong quả quách có khả năng ức chế tế bào ung thư, điều hòa đường huyết, hỗ trợ giảm cholesterol xấu và tăng cường miễn dịch, thậm chí có thể giúp ngăn ngừa các bệnh mãn tính như tiểu đường, tim mạch.

Đặc biệt, trái quách còn chứa các axit béo thiết yếu rất tốt cho tim mạch và hệ thần kinh, cùng nhiều hoạt chất có khả năng chống vi khuẩn và virus. Nhờ vậy, loại trái này được xem là một “thực phẩm vàng” cho sức khỏe, giá trị dinh dưỡng không hề thua kém, thậm chí vượt trội so với nhiều dược liệu đắt tiền khác.

Việt Nam có đầy trái quách, sao không biết dùng?

Điều đáng tiếc là ở Việt Nam, trái quách hiện vẫn bị đánh giá thấp và ít được sử dụng làm thực phẩm hay dược liệu. Phần lớn người dân chỉ biết đến cây thầu dầu gai như một cây công nghiệp dùng để sản xuất dầu thực vật hoặc trồng làm cây chắn gió, che phủ đất trống đồi núi.

Ngoài ra, do trong quả quách có chứa hợp chất độc trong hạt (chứa phytotoxin và protein gây độc nếu ăn sống), nhiều người lầm tưởng trái này có hại nên không dám sử dụng. Thực tế, nếu biết cách sơ chế đúng, loại bỏ phần hạt và chế biến hợp lý, quả quách hoàn toàn an toàn và rất bổ dưỡng.

Bên cạnh đó, thông tin về tác dụng và cách dùng trái quách còn rất hạn chế trên thị trường Việt Nam, chưa có nhiều sản phẩm chế biến và quảng bá tới người tiêu dùng trong nước. Chính điều này khiến giá trị của loại quả quý này chưa được khai thác đúng mức.

Cách sử dụng trái quách đúng cách và hiệu quả

Trái quách sau khi được thu hoạch thường được dùng để ép lấy dầu, nhưng phần thịt quả cũng có thể dùng làm thực phẩm hoặc nguyên liệu dược liệu sau khi qua xử lý. Để sử dụng an toàn, phần hạt phải được loại bỏ hoàn toàn vì có chứa chất độc, chỉ dùng phần thịt quả đã sơ chế kỹ.

Ở một số nước như Ấn Độ, Philippines, Indonesia, phần thịt quả quách được dùng để chế biến thành các món ăn truyền thống sau khi loại bỏ độc tố. Ngoài ra, các chiết xuất từ quả quách còn được dùng làm thuốc bổ, thực phẩm chức năng nhờ chứa nhiều hợp chất có lợi.

Việc nghiên cứu kỹ hơn về trái quách cũng đang mở ra hướng phát triển nông nghiệp bền vững và tạo nguồn nguyên liệu sạch, giá trị kinh tế cao cho người dân miền núi và vùng quê.

Những lợi ích sức khỏe của trái quách được nghiên cứu

Theo các công trình nghiên cứu, trái quách chứa nhiều chất chống oxy hóa như flavonoid, polyphenol và vitamin C, có khả năng giảm thiểu sự tổn thương tế bào, ngăn chặn quá trình lão hóa sớm.

Các hợp chất trong trái quách cũng giúp ức chế vi khuẩn gây bệnh, hỗ trợ điều trị các bệnh viêm nhiễm mãn tính. Đặc biệt, hoạt chất axit béo omega-3 và omega-6 trong quả quách rất tốt cho sức khỏe tim mạch, giúp giảm nguy cơ đột quỵ và các bệnh liên quan đến huyết áp.

Ngoài ra, chất xơ trong trái quách hỗ trợ tiêu hóa, điều hòa đường huyết, giảm cholesterol xấu – một yếu tố quan trọng phòng ngừa các bệnh chuyển hóa.

Các nhà khoa học cũng đang nghiên cứu tác dụng chống ung thư của chiết xuất từ quả quách, bước đầu cho thấy khả năng làm chậm sự phát triển của một số loại tế bào ung thư, tạo nhiều kỳ vọng trong y học hiện đại.

Cơ hội phát triển sản phẩm từ trái quách tại Việt Nam

Với tiềm năng to lớn về giá trị dinh dưỡng và dược tính, trái quách đang mở ra cơ hội phát triển ngành hàng thực phẩm chức năng, dược liệu sạch và sản phẩm nông nghiệp bền vững tại Việt Nam.

Nếu được khai thác và chế biến đúng cách, trái quách có thể trở thành mặt hàng xuất khẩu có giá trị cao, góp phần nâng cao thu nhập cho bà con nông dân. Đồng thời, việc phát triển sản phẩm từ trái quách còn giúp đa dạng hóa nguồn nguyên liệu dược liệu thiên nhiên trong nước, giảm lệ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu đắt đỏ.

Nhiều tỉnh miền núi phía Bắc và Trung Bộ Việt Nam có điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển cây thầu dầu gai, là nguồn nguyên liệu dồi dào cho việc thu hoạch quả quách. Việc hỗ trợ kỹ thuật trồng, sơ chế và chế biến quả quách sẽ giúp bà con khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên quý giá này.

Trái quách – loại quả tưởng chừng bình thường, mọc nhiều ở Việt Nam – thực tế lại là một “thần dược” quý giá với giá trị dinh dưỡng và dược tính vượt trội, có thể so sánh và thậm chí hơn cả Đông trùng hạ thảo. Thế nhưng do thiếu thông tin và sự hiểu biết, nhiều người Việt vẫn chưa biết cách tận dụng loại quả này.

Việc mở rộng nghiên cứu, nâng cao nhận thức và phát triển sản phẩm từ trái quách không chỉ giúp bảo tồn nguồn dược liệu quý của thiên nhiên mà còn tạo ra giá trị kinh tế lớn, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng.

Nếu biết cách chế biến và sử dụng đúng, trái quách sẽ là “bí mật vàng” của thiên nhiên Việt Nam, một món quà sức khỏe tuyệt vời mà cả thế giới đang trân trọng nhưng chúng ta lại chưa thực sự khám phá hết.