Sáng sớm ở chợ quê, khi sương còn chưa tan hết trên những chiếc lá chuối ven đường, cô Hạnh – người bán hải sản lâu năm – đã bày những mẹt tôm tươi rói ra sạp. Mấy chục năm gắn bó với con tôm, cô không chỉ biết chọn hàng ngon mà còn thuộc nằm lòng từng đặc điểm nhỏ nhất của tôm tự nhiên và tôm nuôi.

Người ta thường nghĩ tôm nào cũng giống nhau, chỉ cần còn tươi là được. Nhưng thật ra, tôm tự nhiên và tôm nuôi khác nhau rõ rệt, chỉ cần tinh ý một chút, vài giây quan sát là có thể phân biệt dễ dàng.

Thứ nhất, nhìn vào màu sắc vỏ tôm.
Cô Hạnh chỉ vào mẹt tôm biển rồi giải thích: “Tôm tự nhiên thường có màu sắc hơi ngả xanh hoặc xám đậm, vỏ trong và hơi ánh kim. Còn tôm nuôi thì màu nhợt hơn, trắng hoặc hồng nhạt, đôi khi trông hơi đục.” Điều này là do tôm tự nhiên sống trong môi trường biển khơi, ăn sinh vật phù du, nên màu sắc vỏ thường đậm và khỏe hơn. Tôm nuôi, đặc biệt là tôm nuôi công nghiệp, thường được cho ăn thức ăn chế biến sẵn nên màu sắc ít tươi và đồng đều.

Thứ hai, sờ vào thân tôm.
Tôm tự nhiên có vỏ săn chắc, cầm chắc tay, cảm giác “rắn”. Trong khi đó, tôm nuôi thường mềm hơn, thân hơi nhũn nếu để lâu sau khi bắt. Cô Hạnh bật mí: “Tôm tự nhiên khỏe mạnh hơn, vì tụi nó vùng vẫy ngoài biển nên cơ bắp cứng. Còn tôm nuôi ở ao hồ, không gian chật, ít vận động nên thịt không săn bằng.”

Thứ ba, quan sát râu và chân tôm.
Một đặc điểm nữa mà người không chuyên ít để ý: tôm tự nhiên thường có râu dài, chân thon và nguyên vẹn. Tôm nuôi dễ bị gãy chân, cụt râu do môi trường nuôi dày đặc hoặc vận chuyển không kỹ. “Tôm biển râu dài quất cả tay khi còn sống. Tôm nuôi thì chân hay râu gãy sớm,” cô Hạnh cười kể.

Thứ tư, mùi hương đặc trưng.
Tôm tự nhiên có mùi tanh nhẹ, đặc trưng của nước biển hoặc nước lợ, mùi tươi mặn mòi dễ chịu. Trong khi tôm nuôi đôi khi có mùi tanh nồng, nếu không được bảo quản kỹ có thể có mùi hôi nhẹ do thức ăn công nghiệp.

Ngoài ra, theo kinh nghiệm dân gian, khi nấu chín, tôm tự nhiên thường ngọt đậm, thịt chắc và dai. Tôm nuôi dù tươi vẫn có thể mềm, nhạt, không đậm đà bằng. “Nấu canh chua mà dùng tôm tự nhiên là biết liền, vị ngọt nó lan ra nước canh, không cần nêm thêm gì nhiều,” cô Hạnh chia sẻ.

Kết luận:
Giữa thị trường hải sản đa dạng như hiện nay, biết cách phân biệt tôm nuôi và tôm tự nhiên không chỉ giúp bạn chọn được thực phẩm ngon, an toàn mà còn xứng đáng với đồng tiền bỏ ra. Và thật ra, chỉ cần vài giây quan sát kỹ – từ màu sắc, độ săn chắc đến râu và mùi – bạn hoàn toàn có thể nhận ra đâu là "tôm thật của biển", đâu là tôm nuôi công nghiệp. Như lời cô Hạnh: “Người sành ăn, chưa cần nếm, nhìn sơ qua là biết con nào xứng đáng bỏ vô giỏ rồi!”